Wielu nieletnich jest przekonanych, że do ukończenia 18 roku życia nie mogą zostać postawieni w stan oskarżenia, a odpowiedzialność za popełnione przez nich czyny spada na ich rodziców. Jak jest w rzeczywistości?

Jakie są skutki prawne dla nieletnich, którzy popełniają przestępstwa?

Odpowiedzialność karną nieletnich w Polsce regulują Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich, a także Kodeks karny oraz Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Z dokumentów tych wynika, iż skutki prawne dla nieletniego zależą zarówno od jego wieku, jak i rodzaju popełnionego przestępstwa.

Skutki prawne popełnienia przestępstwa przed ukończeniem 13 roku życia

Osoby przed ukończeniem 13 roku życia nie mają jeszcze zdolności prawnej. W ich wypadku popełnienie czynu niedozwolonego sąd traktuje jako przejaw demoralizacji nieletniego i stosuje środki wyszczególnione w Ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich.

Skutki prawne popełnienia przestępstwa między 13 a 17 rokiem życia

W stosunku do osoby nieletniej, która popełniła przestępstwo między 13 a 17 rokiem życia, stosowane są zazwyczaj środki wychowawcze lub poprawcze – umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym – przewidziane przez cytowaną ustawę. Jeżeli jednak nieletni, który ukończył 15 lat, dopuścił się popełnienia czynu karalnego stanowiącego przestępstwo opisane w  art. 10 § 2 kodeksu karnego, może odpowiadać przed sądem karnym jako osoba dorosła. Wymierzona kara nie może jednak przekroczyć 2/3 górnej granicy najwyższej przewidzianej za dane przestępstwo kary.

Skutki popełnienia przestępstwa między 17 a 18 rokiem życia

W stosunku do osoby nieletniej, która popełniła czyn zabroniony między 17 a 18 rokiem życia, sąd stosuje zazwyczaj środki przewidziane w Kodeksie karnym. W szczególnych okolicznościach mogą jednak zostać zastosowane również środki przewidziane dla nieletnich.

Za jakie przestępstwa osoba nieletnia po ukończeniu 15 roku życia może odpowiadać przed sądem jak osoba dorosła?

Czynami karalnymi, za jakie osoba nieletnia po ukończeniu 15 roku życia może odpowiadać jak osoba dorosła, są:

  • zamach na życie Prezydenta RP,
  • zabójstwo, spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub kalectwa,
  • sprowadzenie powszechnego niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia lub mienia w postaci pożaru, rozprzestrzenienia się substancji trujących, duszących lub parzących,
  • uprowadzenie statku wodnego lub powietrznego,
  • sprowadzenie katastrofy w ruchu lądowym, wodnym, powietrznym zagrażającej życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach,
  • zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem lub wspólnie z innymi osobami,
  • zamach terrorystyczny,
  • napad rabunkowy lub rozbój.

Kary wymierzane nieletnim za popełnienie przestępstwa

Wobec nieletnich sąd rodzinny może:

  • udzielić upomnienia,
  • zobowiązać do określonego postępowania, przede wszystkim do:
    • naprawienia wyrządzonej szkody,
    • wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej,
    • przeproszenia pokrzywdzonego,
    • podjęcia nauki lub pracy,
    • uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
    • powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach ,
    • zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia,
  • ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna,
  • ustanowić nadzór osoby godnej zaufania, organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej bądź zakładu pracy, które poświadczą za nieletniego,
  • ustanowić nadzór kuratora,
  • skierować nieletniego do ośrodka kuratorskiego, organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym,
  • orzec zakaz prowadzenia pojazdów,
  • orzec przekazanie na rzecz Skarbu Państwa rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego,
  • orzec umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym, młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej zawodowej.

Sąd rodzinny może również zdecydować o zastosowaniu innych środków zastrzeżonych w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich lub przewidzianych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Skutki prawne dla rodziców lub opiekunów nieletnich, którzy popełnili przestępstwo

Sąd rodzinny może zobowiązać rodziców lub opiekunów prawnych do poprawy warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego. Jest także w stanie zobligować ich do ścisłej współpracy ze szkołą, poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną poradnią specjalistyczną, lekarzem, zakładem leczniczym lub zakładem pracy, w którym nieletni jest zatrudniony. Sąd rodzinny może ponadto zobowiązać rodziców lub opiekunów prawnych do naprawienia wyrządzonej przez nieletniego szkody, w jej całości lub w części.

Obrona osoby nieletniej podejrzanej lub  oskarżonej o popełnienie przestępstwa

Osoba nieletnia ma prawo do skorzystania z pomocy obrońcy, np. polecanego adwokata ze Szczecina. Obroną osób podejrzanych i oskarżonych w postępowaniu przed policją, prokuratorem i sądami powszechnymi zajmuje się Kancelaria Adwokacka Węgłowski. Zapewnia ona profesjonalną pomoc prawną i zawsze działa zgodnie z obowiązującą prawników tajemnicą zawodową.